หลักการ
แนวคิดการบริหารงาน
รูปแบบในการบริหารงานเพื่อพัฒนาระบบประกันคุณภาพการศึกษาภายใน
สถานศึกษาได้มีนักวิชาการและองค์กรทางการศึกษาได้นำเสนอแนวคิดการบริหารงานเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา
ซึ่งนายทองสุข
รวยสูงเนิน ศึกษานิเทศก์ 9 สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาสุรินทร์
เขต 1 ได้สรุปแนวคิดการบริหารงาน 5 แนวคิดไว้ใน คู่มือปฏิบัติการ การบริหารงานวิชาการที่ส่งเสริมการพัฒนาวิชาชีพครู ไว้ดังนี้
แนวคิดที่ 1
การบริหารงานอย่างเป็นระบบ
ระบบที่กล่าวถึงในที่นี้มีความหมายสำคัญอยู่
2 ส่วน คือ ระบบที่เป็นหน่วยทำงานและระบบที่เป็นกระบวนการปฏิบัติงาน (กรมวิชาการ,
2535 : 7-12) ซึ่งมีรายละเอียดของการบริหารงานอย่างเป็นระบบตามความหมายทั้ง 2
ส่วน สรุปได้ คือ
1. ระบบที่เป็นหน่วยทำงาน
เป็นการมององค์การหรือโรงเรียนในรูปของระบบตามความหมายนี้
เป็นการทำงานร่วมกันขององค์ประกอบต่าง ๆ
ของโรงเรียนและมีจุดประสงค์เป้าหมายที่แน่นอนประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ ของระบบดังนี้
1.1 องค์ประกอบในการทำงาน(ปัจจัย)
1.2 วิธีการทำงานร่วมกันขององค์ประกอบ(กระบวนการ)
1.3 เป้าประสงค์ของงานที่ทำ(ผลผลิต)
1.4 คุณประโยชน์ที่พึงเกิดขึ้นจากการทำงาน(ผลกระทบ)
การบริหารงานอย่างเป็นระบบ
จึงเป็นการจัดสภาพของหน่วยงานและงานภายในหน่วยงานให้มีความสัมพันธ์กันเชิงเหตุผลเป็นขั้นตอนที่ส่งผลต่อเนื่องกัน
ตั้งแต่องค์ประกอบการทำงาน(ปัจจัย) จนถึงผลปลายทาง (ผลกระทบ) ดังแผนภาพ
2. ระบบที่เป็นกระบวนการปฏิบัติงาน
อาจเรียกชื่ออย่างอื่นอีกในความหมายเดียวกัน เช่น การทำงานเป็นระบบ
การทำงานเป็นกระบวนการหรือวิธีการเชิงระบบ เป็นต้น
ลักษณะการทำงานเป็นระบบคือการทำงานที่มีขั้นตอนตามลำดับก่อนหลัง
ตั้งแต่เริ่มงานจนเสร็จสิ้นครบวงจรการทำงาน ขั้นตอนที่กำหนดอาจมากน้อยต่างกัน
ขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของงาน แต่ควรจะมีขั้นตอนสำคัญต่อไปนี้
2.1 ขั้นกำหนดปัญหา
หรือความต้องการที่จะพัฒนางานว่าต้องการพัฒนาอะไรมีจุดมุ่งหมายและเป้าหมายอย่างไร
2.2 ขั้นวางแผนในการดำเนินการ เลือกวิธีการ
เทคนิคที่จะพัฒนางานนั้นให้บรรลุเป้าหมาย วัตถุประสงค์
2.3 ขั้นลงมือปฏิบัติตามแผนที่กำหนดไว้
2.4 ขั้นติดตาม ตรวจสอบและปรับปรุงงาน สรุปผลงาน
โกวิท ประวาลพฤกษ์ (2532 :
37-47) ได้กล่าวถึงการทำงานอย่างเป็นระบบในการนิเทศการศึกษาไว้เป็น 6 ขั้นตอน
คือ
1. ขั้นตระหนักว่าต้องมีการพัฒนา
2. ขั้นรู้จุดที่จะพัฒนา
3. ขั้นรู้วิธีการพัฒนาในแต่ละจุด
4. ขั้นลงมือปฏิบัติตามวิธีการที่กำหนด
5. ขั้นตรวจสอบผลการปฏิบัติ
6. ขั้นภูมิใจในผลงาน
แนวคิดที่ 2 การบริหารแบบมีส่วนร่วมหรือการบริหารเชิงประสานสัมพันธ์
การบริหารแบบมีส่วนร่วม
เป็นรูปแบบของการทำงานที่ยึดความเกี่ยวข้องผูกพันร่วมกันของสมาชิกในองค์การ
ในการคิดตัดสินใจการร่วมปฏิบัติงาน
ให้ข้อเสนอแนะและการเป็นเจ้าของกิจการหรือรับประโยชน์ร่วมกัน เอกชัย กี่สุขพันธ์
(2538 : 327-334) กล่าวถึงการบริหารแบบมีส่วนร่วมพอสรุปได้ว่า
ความรู้สึกเกี่ยวข้องผูกพันนี้เป็นการสร้างความรู้สึกที่ดีในการปฏิบัติงานร่วมกันเกิดการทำงานเป็นทีม
(Team work) ทำให้มีการต่อต้านน้อยลง
มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร ซึ่งกันและกัน
ยอมรับความสามารถซึ่งกันและกันเกิดความไว้วางใจระหว่างสมาชิกในองค์การ
เป็นผลดีต่อการพัฒนางานระดับของการมีส่วนร่วมเป็นความรู้สึกของบุคคลที่มีต่องาน
ซึ่งมีระดับความเข้มดังนี้
ระดับความเข้มของการมีส่วนร่วมนอกจากจะเป็นระดับของจิตใจแล้วยังมีปริมาณของการมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง
ๆ ตามกระบวนการของการปฏิบัติงาน
ซึ่งพอจะเขียนเป็นแผนภูมิของการมีส่วนร่วมได้ดังนี้
ระดับการมีส่วนร่วมนั้น
ผู้บริหารจะเป็นบุคคลสำคัญที่จะเปิดโอกาสให้ผู้ร่วมงานให้มีบทบาท
โดยการสร้างบรรยากาศในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การไว้วางใจผู้ร่วมงาน
การยอมรับฟังความคิดเห็น การใช้เทคนิค การตัดสินใจโดยกลุ่ม เป็นต้น นอกจากนี้ยังขึ้นอยู่กับความรับผิดชอบของสมาชิกในองค์การ
เวลา และสถานที่อีกด้วย ผู้บริหารจึงต้องรู้จัก วิเคราะห์คน วิเคราะห์สถานการณ์
ประกอบไปด้วย
มีหลักการสำคัญ 4
ประการ ที่เป็นพื้นฐาน
ปรัชญาในการบริหารเชิงประสานสัมพันธ์หลักการเหล่านี้มุ่งพัฒนาสัมพันธภาพที่วางไว้
(กรมวิชาการ, 2534 : 26)
1. กระบวนการบริหารทั้งกระบวนการ สร้างขึ้นด้วยสัมพันธภาพ
ที่ผูกพันและไว้วางใจกัน
ทั้งนี้ย่อมต้องอาศัยการเปิดเผยและความซื่อสัตย์ต่อกันระหว่างผู้บริหารและผู้ใต้บังคับบัญชา
2.
ผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติงานได้ดีเพราะเขาเข้าใจตนและตนเข้าใจปัญหา
ไม่ใช่เพราะปฏิบัติงานตามที่ถูกสั่งหรือบังคับให้ปฏิบัติงาน
3.
การตัดสินใจของผู้ปฏิบัติงานอย่างอิสระช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานภาคภูมิใจในผลงานเพราะมนุษย์แสวงหาสิทธิที่จะตัดสินใจด้วยตนเองมากกว่าถูกบังคับบัญชาหรือชักจูงให้ตัดสินใจ
แม้ว่าผลของการตัดสินใจนั้น จะมีข้อสรุปตรงกับที่เขาได้คิดเอง ตัดสินใจเองก็ตาม
4. สร้างความไว้วางใจให้ผู้ปฏิบัติงานแก้ปัญหา
ได้ด้วยตนเองโดยมีผู้บริหารคอยให้ความช่วยเหลือ
จงอย่าเป็นผู้แก้ปัญหาให้ผู้ใต้บังคับบัญชา
ถ้าบีบบังคับให้เขาแก้ปัญหาในฐานะผู้บริหาร
เขาจะโกรธท่านและไม่พอใจกับการแก้ปัญหานั้น ถึงแม้จะได้ผลดีกว่าก็ตาม
