แนวคิดหลัก ยุทธศาสตร์ในการจัดการศึกษา

หลักการ แนวคิดการบริหารงาน

                รูปแบบในการบริหารงานเพื่อพัฒนาระบบประกันคุณภาพการศึกษาภายใน สถานศึกษาได้มีนักวิชาการและองค์กรทางการศึกษาได้นำเสนอแนวคิดการบริหารงานเพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษา ซึ่งนายทองสุข รวยสูงเนิน ศึกษานิเทศก์ 9 สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาสุรินทร์ เขต 1 ได้สรุปแนวคิดการบริหารงาน 5 แนวคิดไว้ใน คู่มือปฏิบัติการ การบริหารงานวิชาการที่ส่งเสริมการพัฒนาวิชาชีพครู ไว้ดังนี้

                แนวคิดที่ 1 การบริหารงานอย่างเป็นระบบ

                                ระบบที่กล่าวถึงในที่นี้มีความหมายสำคัญอยู่ 2 ส่วน คือ ระบบที่เป็นหน่วยทำงานและระบบที่เป็นกระบวนการปฏิบัติงาน (กรมวิชาการ, 2535 : 7-12) ซึ่งมีรายละเอียดของการบริหารงานอย่างเป็นระบบตามความหมายทั้ง 2 ส่วน สรุปได้ คือ

                                1.  ระบบที่เป็นหน่วยทำงาน  เป็นการมององค์การหรือโรงเรียนในรูปของระบบตามความหมายนี้ เป็นการทำงานร่วมกันขององค์ประกอบต่าง ๆ ของโรงเรียนและมีจุดประสงค์เป้าหมายที่แน่นอนประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ ของระบบดังนี้

                                1.1  องค์ประกอบในการทำงาน(ปัจจัย)

                                1.2  วิธีการทำงานร่วมกันขององค์ประกอบ(กระบวนการ)

                                1.3  เป้าประสงค์ของงานที่ทำ(ผลผลิต)

                                1.4  คุณประโยชน์ที่พึงเกิดขึ้นจากการทำงาน(ผลกระทบ)

                การบริหารงานอย่างเป็นระบบ จึงเป็นการจัดสภาพของหน่วยงานและงานภายในหน่วยงานให้มีความสัมพันธ์กันเชิงเหตุผลเป็นขั้นตอนที่ส่งผลต่อเนื่องกัน ตั้งแต่องค์ประกอบการทำงาน(ปัจจัย) จนถึงผลปลายทาง (ผลกระทบ) ดังแผนภาพ 

2.  ระบบที่เป็นกระบวนการปฏิบัติงาน อาจเรียกชื่ออย่างอื่นอีกในความหมายเดียวกัน เช่น การทำงานเป็นระบบ การทำงานเป็นกระบวนการหรือวิธีการเชิงระบบ เป็นต้น ลักษณะการทำงานเป็นระบบคือการทำงานที่มีขั้นตอนตามลำดับก่อนหลัง ตั้งแต่เริ่มงานจนเสร็จสิ้นครบวงจรการทำงาน ขั้นตอนที่กำหนดอาจมากน้อยต่างกัน ขึ้นอยู่กับความซับซ้อนของงาน แต่ควรจะมีขั้นตอนสำคัญต่อไปนี้

2.1  ขั้นกำหนดปัญหา หรือความต้องการที่จะพัฒนางานว่าต้องการพัฒนาอะไรมีจุดมุ่งหมายและเป้าหมายอย่างไร

                                2.2  ขั้นวางแผนในการดำเนินการ เลือกวิธีการ เทคนิคที่จะพัฒนางานนั้นให้บรรลุเป้าหมาย วัตถุประสงค์

                                2.3  ขั้นลงมือปฏิบัติตามแผนที่กำหนดไว้

                                2.4  ขั้นติดตาม ตรวจสอบและปรับปรุงงาน สรุปผลงาน

                                โกวิท  ประวาลพฤกษ์ (2532 : 37-47) ได้กล่าวถึงการทำงานอย่างเป็นระบบในการนิเทศการศึกษาไว้เป็น 6  ขั้นตอน  คือ

                                1.  ขั้นตระหนักว่าต้องมีการพัฒนา

                                2.  ขั้นรู้จุดที่จะพัฒนา

                                3.  ขั้นรู้วิธีการพัฒนาในแต่ละจุด

                                4.  ขั้นลงมือปฏิบัติตามวิธีการที่กำหนด

                                5.  ขั้นตรวจสอบผลการปฏิบัติ

                                6.  ขั้นภูมิใจในผลงาน

                แนวคิดที่ 2 การบริหารแบบมีส่วนร่วมหรือการบริหารเชิงประสานสัมพันธ์

                                การบริหารแบบมีส่วนร่วม เป็นรูปแบบของการทำงานที่ยึดความเกี่ยวข้องผูกพันร่วมกันของสมาชิกในองค์การ ในการคิดตัดสินใจการร่วมปฏิบัติงาน ให้ข้อเสนอแนะและการเป็นเจ้าของกิจการหรือรับประโยชน์ร่วมกัน เอกชัย กี่สุขพันธ์ (2538 : 327-334) กล่าวถึงการบริหารแบบมีส่วนร่วมพอสรุปได้ว่า ความรู้สึกเกี่ยวข้องผูกพันนี้เป็นการสร้างความรู้สึกที่ดีในการปฏิบัติงานร่วมกันเกิดการทำงานเป็นทีม (Team work) ทำให้มีการต่อต้านน้อยลง มีการแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร ซึ่งกันและกัน ยอมรับความสามารถซึ่งกันและกันเกิดความไว้วางใจระหว่างสมาชิกในองค์การ เป็นผลดีต่อการพัฒนางานระดับของการมีส่วนร่วมเป็นความรู้สึกของบุคคลที่มีต่องาน ซึ่งมีระดับความเข้มดังนี้

ระดับความเข้มของการมีส่วนร่วมนอกจากจะเป็นระดับของจิตใจแล้วยังมีปริมาณของการมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ ตามกระบวนการของการปฏิบัติงาน ซึ่งพอจะเขียนเป็นแผนภูมิของการมีส่วนร่วมได้ดังนี้

ระดับการมีส่วนร่วมนั้น ผู้บริหารจะเป็นบุคคลสำคัญที่จะเปิดโอกาสให้ผู้ร่วมงานให้มีบทบาท โดยการสร้างบรรยากาศในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การไว้วางใจผู้ร่วมงาน การยอมรับฟังความคิดเห็น การใช้เทคนิค การตัดสินใจโดยกลุ่ม เป็นต้น  นอกจากนี้ยังขึ้นอยู่กับความรับผิดชอบของสมาชิกในองค์การ เวลา และสถานที่อีกด้วย ผู้บริหารจึงต้องรู้จัก วิเคราะห์คน วิเคราะห์สถานการณ์ ประกอบไปด้วย

                มีหลักการสำคัญ  4  ประการ ที่เป็นพื้นฐาน ปรัชญาในการบริหารเชิงประสานสัมพันธ์หลักการเหล่านี้มุ่งพัฒนาสัมพันธภาพที่วางไว้ (กรมวิชาการ, 2534 : 26)

                1.  กระบวนการบริหารทั้งกระบวนการ สร้างขึ้นด้วยสัมพันธภาพ ที่ผูกพันและไว้วางใจกัน ทั้งนี้ย่อมต้องอาศัยการเปิดเผยและความซื่อสัตย์ต่อกันระหว่างผู้บริหารและผู้ใต้บังคับบัญชา

                2.  ผู้ใต้บังคับบัญชาปฏิบัติงานได้ดีเพราะเขาเข้าใจตนและตนเข้าใจปัญหา ไม่ใช่เพราะปฏิบัติงานตามที่ถูกสั่งหรือบังคับให้ปฏิบัติงาน

                3.  การตัดสินใจของผู้ปฏิบัติงานอย่างอิสระช่วยให้ผู้ปฏิบัติงานภาคภูมิใจในผลงานเพราะมนุษย์แสวงหาสิทธิที่จะตัดสินใจด้วยตนเองมากกว่าถูกบังคับบัญชาหรือชักจูงให้ตัดสินใจ แม้ว่าผลของการตัดสินใจนั้น จะมีข้อสรุปตรงกับที่เขาได้คิดเอง ตัดสินใจเองก็ตาม

                4.  สร้างความไว้วางใจให้ผู้ปฏิบัติงานแก้ปัญหา ได้ด้วยตนเองโดยมีผู้บริหารคอยให้ความช่วยเหลือ จงอย่าเป็นผู้แก้ปัญหาให้ผู้ใต้บังคับบัญชา ถ้าบีบบังคับให้เขาแก้ปัญหาในฐานะผู้บริหาร เขาจะโกรธท่านและไม่พอใจกับการแก้ปัญหานั้น ถึงแม้จะได้ผลดีกว่าก็ตาม